Wypalenie zawodowe – jak pomóc pracownikowi?

Czym jest syndrom wypalenia zawodowego? Chociaż został ujawniony dopiero w latach siedemdziesiątych, to istniał znacznie wcześniej. Wypalenie zawodowe dotyka sporej liczby osób, zwłaszcza w zawodach związanych z dużym stresem, dlatego w ostatnim czasie mówi się o tym coraz częściej.

W 2019 roku Światowa Organizacja Zdrowia dopisała wypalenie zawodowe do listy chorób i problemów zdrowotnych. Zdefiniowano je jako „chroniczny stres w pracy, którego nie można skutecznie zredukować”. To zatem reakcja organizmu na przewlekły stres, jakiego źródłem jest życie zawodowe. Przez wspomnianą kwalifikację zaczęto coraz częściej podejmować dyskusję na temat przyczyn, rozpoznania oraz zapobiegania wypaleniu zawodowemu w firmach i instytucjach. W związku z tym przed menadżerami oraz szefami pojawiły się nowe wyzwania.

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu w miejscu pracy? Jakie są przyczyny, objawy i skutki wypalenia zawodowego? Jak zmniejszyć wyczerpanie emocjonalne wpływające na wypalenie zawodowe? Jak utrzymać u swoich pracowników optymalny poziom motywacji? Dowiesz się z artykułu.

Kto jest narażony na wypalenie zawodowe?

Do niedawna uważano, że symptomy wypalenia zawodowego stanowią problem społeczny, dlatego najczęściej pojawiają się w zawodach, które opierają się na kontaktach z innymi ludźmi. Sądzono, że zależą od intensywnych kontaktów z człowiekiem i od pracy związanej z pomaganiem innym. Funkcjonowanie w takich stresujących warunkach, generujących presję czasu i emocjonalne wyczerpanie, miało powodować syndrom wypalenia zawodowego.

Ta koncepcja została stworzona przez amerykańską profesor psychologii Christinę Maslach. W grupach podwyższonego ryzyka mogliśmy zatem odnaleźć osoby pracujące jako: nauczyciel, lekarz, pielęgniarka, ratownik medyczny, psychoterapeuta, prawnik. Pamiętaj, że chociaż w tych grupach notuje się podwyższone ryzyko, to narażeni są przedstawiciele wszystkich zawodów.

Instytut Gallupa przeprowadził badanie, z którego wynika, że aż 68% pracowników w Polsce wykazuje brak zaangażowania w swoją pracę. Wyniki skłaniają do głębszych przemyśleń – skoro praca jest nieodłącznym elementem ludzkiej egzystencji i zajmuje znaczną część naszego czasu, to ma duży wpływ na ocenę jakości życia i na dobre samopoczucie. Nie wolno więc pozostawać bezczynnym wobec wszelkich objawów wypalenia zawodowego.

Objawy wypalenia zawodowego

Tak naprawdę wypalenie zawodowe to coś więcej niż zły dzień czy gorszy humor. Rozpoznanie jego pierwszych oznak jest ciężkie, ponieważ wypalenie zawodowe to proces, który rozwija się powoli i w początkowych etapach nie wygląda niepokojąco. W kontekście tego tematu często mówi się, że aby się wypalić, najpierw trzeba płonąć.

Jak rozpoznać wypalenie zawodowe? Pomoże staranne obserwowanie pracowników w miejscu pracy, otwartość na ich reakcje, czujność na potencjalne symptomy wypalenia zawodowego, na przykład wyczerpanie fizyczne, chroniczne zmęczenie czy nagromadzenie negatywnych emocji. Im szybciej zauważysz, co jest nie tak, tym szybciej pomożesz zwalczyć negatywne skutki.

Cały proces jest złożony i składa się z kilku różniących się od siebie okresów. Możemy wyodrębnić różne etapy wypalenia zawodowego:

1) Okres zauroczenia

Pracownik widzi wszystko przez różowe okulary. Utożsamia się z misją firmy, jest pełen energii, entuzjazmu i nowych pomysłów w miejscu pracy.

2) Okres przejściowy

Pracownik zaczyna dostrzegać pewne zgrzyty i defekty w firmie. W tym samym momencie cukierkowa wizja miejsca pracy zostaje zaburzona. Pracownik za wszelką cenę stara się utrzymać idealistyczne podejście do przedsiębiorstwa, dlatego pracuje coraz więcej.

3) Okres obojętności

Pracownik wkłada coraz więcej wysiłku w realizację obowiązków, rezygnując z części życia prywatnego na rzecz wykonywanej pracy. Powoduje to większy stres oraz problemy w kontaktach z innymi pracownikami.

4) Okres pełnego wypalenia zawodowego

Ostatni etap to wypalenie pełnoobjawowe. Pracownik czuje wyczerpanie emocjonalne, zmęczenie fizyczne i znużenie psychiczne. Jest coraz mniej efektywny, co wyzwala więcej stresu i powoduje poczucie bezradności, poczucie osamotnienia oraz obniżenie oceny własnych dokonań. Pracownik z niechęcią przychodzi do pracy i odlicza minuty do jej wyjścia. Pokazuje brak cierpliwości do tego, co robi. Ma problemy z koncentracją, wahania nastroju, zaburzenia snu. Coraz częściej się spóźnia, nie wywiązuje się z zadań terminowo. Nie wierzy w samego siebie, we własne możliwości.

Do czynników psychologicznych często dochodzą również objawy somatyczne – stres w pracy oraz obniżone poczucie dokonań osobistych zwiększają ryzyko chorób wieńcowych. Pełne wyczerpanie fizyczne i psychiczne wpływa na powstanie zespołu chronicznego zmęczenia czy generuje intensywne bóle głowy.

Najczęściej na wypalenie zawodowe cierpią osoby ambitne.

Wypalenie zawodowe – przyczyny

Jeśli jesteś menadżerem lub szefem, to pewnie zdarzało Ci się spotkać z tym, że łatwo zrzucić winę za brak produktywności i zaangażowania w pracę na samego pracownika. Łatwo myśleć, że dana osoba po prostu z lenistwa nie przykłada się do tego, co robi.

Problem leży jednak znacznie głębiej – żeby szybciej zidentyfikować przyczyny wypalenia zawodowego, musimy przyjrzeć się strukturze organizacji, zasadom jej funkcjonowania, programowi motywacji i zakresom działań HR. Dobrze też zwrócić uwagę na osoby, z którymi pracuje pracownik zagrożony wypaleniem. Żeby uniknąć wypalenia zawodowego, czasem wystarczy zmienić coś w zespole.

Przyczyny wypalenia zawodowego nie są jednak łatwe do zdefiniowania. Nie oznaczają braku kompetencji czy dobrej woli pracownika. Zazwyczaj stanowią połączenie czynników indywidualnych i organizacyjnych w firmie. Najczęściej za winowajcę za tego typu reakcję organizmu uznaje się stres, który wynika z poczucia nieradzenia sobie z wymaganiami dotyczącymi wykonywanej pracy.

Przyczyną wypalenia zawodowego może być także pracoholizm. Inne powody to emocjonalne angażowanie się w problemy pracowników, brak możliwości awansu czy trudności w kontaktach ze współpracownikami. Nie każdy zły dzień będzie oznaką nadchodzącego wypalenia, ale długo utrzymujący się ponury nastrój może już o nim świadczyć.

Osoby doświadczające syndromu wypalenia zawodowego to zazwyczaj osoby ambitne. Pracownicy nadmiernie perfekcyjni, stale porównujący się z innymi ludźmi i mający wygórowane oczekiwania względem siebie często nie są zadowoleni z własnej pracy. Przestają czuć satysfakcję z tego, co robią. Wpadają w poczucie bezradności i chroniczny stres, co przeradza się w pełnoobjawowe wypalenie zawodowe.

Jak pomóc pracownikowi z wypaleniem zawodowym?

O wiele lepiej zapobiegać wypaleniu zawodowemu, niż zmagać się z jego skutkami. Jednak to wcale nie takie łatwe. Często zdarza się, że dopiero wyraźnie widoczne symptomy wypalenia zawodowego mówią nam, że dzieje się coś złego. A zazwyczaj zauważamy dopiero końcowy etap, gdyż to on jest najbardziej alarmujący.

Jeśli zauważysz objawy, nie możesz ich bagatelizować. Nie dopuść, by pracownik musiał samodzielnie pokonać wypalenie zawodowe. Podejmij odpowiednie kroki, żeby mu pomóc, zanim skutki wypalenia zawodowego staną się naprawdę poważne.

Wypalenie zawodowe w większości przypadków prowadzi do rezygnacji i zwolnienia z pracy. Nie możesz więc zakładać, że pracownik sam poradzi sobie z widocznymi syndromami. Dołóż starań, żeby wspólnie z nim jak najskuteczniej leczyć wypalenie zawodowe. Inaczej stracisz wartościowego członka zespołu, a to wpłynie negatywnie na całą firmę.

Co możesz zrobić? Na każdym etapie najważniejsza jest rozmowa. Cierpliwie i spokojnie wypytaj pracownika o to, jak się czuje i czego potrzebuje. Zwracaj uwagę na niepokojące sygnały. Dzięki temu poznasz przyczyny stresu czy oczekiwania wobec aktualnej sytuacji.

Jak jeszcze podjąć walkę z wypaleniem zawodowym? Oto kilka sposobów, które również mogą okazać się skuteczne na każdym etapie:

Kontroluj nadgodziny, by wspomóc leczenie wypalenia zawodowego

Pracownicy, którzy chętnie zostają po godzinach oraz zgadzają się pracę w godzinach prywatnych, choć wydają się cennym filarem firmy, są bardziej narażeni na wypalenie zawodowe. Ktoś z zespołu pracuje zawsze na najwyższych obrotach? Podejmuje się coraz trudniejszych zadań, które często przerastają jego kompetencje? Rezygnuje z własnych planów, aby dokończyć ważny projekt?

Tutaj powinna się zapalić czerwona lampka – aby wydajnie pracować, trzeba również regularnie odpoczywać, mieć czas dla samego siebie. Zbyt częsta praca w nadgodzinach zwiększa stres i presję, jaką czuje pracownik. Chroniczne zmęczenie może wkrótce pogłębić symptomy wypalenia zawodowego.

Wyślij na urlop, żeby walczyć z syndromem wypalenia zawodowego

W kontekście syndromu wypalenia zawodowego urlopy mają wielkie znaczenie – to one pozwalają na uporządkowanie myśli, zebranie dobrej energii i motywacji do dalszych działań. Świetnym narzędziem do motywacji będą vouchery na wyjazdy. Nawet weekendowy wyjazd może stanowić znak dla pracownika: „mój szef o mnie dba i nie traktuje mnie jak ludzkiego zasobu”.

Jeśli chcesz, aby praca była również źródłem satysfakcji dla zatrudnionych, musisz zapewnić możliwość odpoczynku. Możesz podarować pracownikowi voucher na wycieczkę do wybranego miejsca w Polsce lub voucher kwotowy, dzięki któremu obdarowany sam wybierze cel podróży.

Ustal zakres obowiązków zawodowych w celu redukcji wypalenia zawodowego

W higienie pracy ważne jest jasne zrozumienie obowiązków. Pracownik chce wiedzieć, jakie dokładnie zadania ma wykonać oraz jakich rezultatów się od niego wymaga. W walce z wypaleniem zawodowym liczy się również określenie terminów, co pozwala na łatwiejsze zhierarchizowanie i rozplanowanie pracy.

Ogromne znaczenie ma także informacja zwrotna. Zatrudniony powinien otrzymywać regularny feedback – wszelkie trudności, jak i sukcesy nie mogą więc być ignorowane. To z pewnością zredukuje część objawów wypalenia zawodowego.

Pozwól na odnalezienie pasji, by zmniejszyć problem wypalenia zawodowego

W efektywnym motywowaniu pracowników wielkie korzyści mogą przynosić programy benefitowe. Trzeba jednak sprawić, aby dodatkowe świadczenia były dopasowane do potrzeb danej osoby oraz otwierały jej nowe możliwości rozwoju.

Równowaga pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym może być skutecznym remedium na wypalenie zawodowe, dlatego w programach motywacyjnych warto uwzględnić możliwość rozwijania pasji. W Katalogu Marzeń dostępne są vouchery, które wręczone osobiście pokażą, że szef interesuje się pracownikiem i zna jego upodobania.

Zadowolony pracownik to nasz cel! 🙂 Robimy wszystko, żeby jak najskuteczniej poradzić sobie z wypaleniem zawodowym.

Syndrom wypalenia zawodowego – jak zapobiegać?

Syndromu wypalenia zawodowego nie musimy leczyć, jeśli w porę go udaremnimy. Zadaniem przełożonych jest monitorowanie satysfakcji pracowników w środowisku pracy. Dodatkowo przydają się indywidualne spotkania z menadżerami, na których ocenia się efektywność pracownika, ale również ustala wymagania wobec menadżerów.

W Katalogu Marzeń dbamy o zapobieganie wypaleniu zawodowemu. W tym celu praktykujemy oceny roczne oraz półroczne. Dzięki tej metodzie mamy szansę na zwiększenie efektywności pracy i lepsze zrozumienie na linii szef – pracownik. Spotkania odbywają się osobno, a każdy pracownik otrzymuje wcześniej ankietę, aby przygotować się do rozmowy. Ocenia własną pracę oraz pracę swojego szefa. Spotkanie daje przestrzeń do rozmowy i wyjaśnienia nieporozumień, jeśli takie są, a kończy się ustaleniem poprawy pracy i planem rozwojowym.

W skali 5-stopniowej oceniana jest postawa menadżerska (1 oznacza „bardzo się nie zgadzam”, 5 oznacza „bardzo się zgadzam”):

1. Mój menadżer stawia przede mną wyzwania, które pozwalają mi się rozwijać.
2. Mój menadżer czytelnie komunikuje cele dla naszego zespołu.
3. Mój menadżer daje mi regularnie informację zwrotną, na bazie której wiem, jak korygować swoje działania.
4. Mój menadżer zapewnia mi odpowiedni poziom autonomii, której potrzebuję do wykonywania swoich zadań.
5. Mój menadżer pokazuje, że ceni perspektywę, którą wnoszę do zespołu, nawet jeśli jest ona inna od jego perspektywy.
6. Mój menadżer traktuje mnie jak osobę (w kontrze do „zasobu”).

Więcej przydatnych pytań znajdziesz na stronie Managers Give feedback to Managers.

Skuteczne w naszej firmie są również cykliczne spotkania statusowe, podczas których możemy na bieżąco omawiać z innymi osobami etapy projektów, korygować działania, ustalać priorytety, dyskutować istotne kwestie dotyczące obowiązków zawodowych oraz konsultować z menadżerami wszelkie wątpliwości. Daje to wyjątkowe poczucie wsparcia.

Problem wypalenia zawodowego dotyczy coraz większej liczby firm. Dlatego wyzwaniem dla menadżerów i pracodawców jest stworzenie przyjemnych i bezpiecznych warunków pracy oraz świadczeń, dzięki którym pracownik będzie czuł się spełniony w sferze firmowej, a także pozostanie w równowadze pomiędzy pracą zawodową a życiem prywatnym. Jak to zrobić? Obserwuj naszego bloga, gdzie dzielimy się przydatnymi wskazówkami i ciekawymi pomysłami.