Kobieta patrzy w telefon trzymając go i voucher w dłoniach
ZAPYTAJ O OFERTĘ podatki

Czym są bony? – Jak rozliczyć voucher cz. 1

W dynamicznie rozwijającym się świecie handlu coraz większą rolę odgrywają bony podarunkowe, które z jednej strony pozwalają na przekazanie upominku, ale z drugiej pozostawiają obdarowanemu możliwość wyboru dokładnego prezentu wedle swoich preferencji.

Na pierwszy rzut oka bon wydaje się prostym środkiem płatniczym, ale jego prawne i podatkowe regulacje sprawiają, że jest tematem godnym głębszej analizy – wiemy, co mówimy, bony, vouchery i karty podarunkowe, to nasz chleb powszedni. 

Ustawa o VAT dostarcza nam wprawdzie definicję tego, czym jest bon, podkreślając jego rolę jako środka płatniczego akceptowanego w zamian za towary i usługi. Jednak najważniejsze okazuje się zrozumienie i uchwycenie różnicy między dwoma rodzajami bonów – bony SPV i bony MPV.

Zapraszamy do lektury naszego najnowszego wpisu, gdzie w prosty sposób zreferujemy Ci, czym jest bon, na jakie kategorie się dzieli i po co w ogóle taki podział. 

Czym jest bon?

Na potrzeby prawidłowych rozliczeń podatku od towarów i usług (VAT) od 2019 r. w przepisach mamy bardzo precyzyjną definicję pojęcia „bonu”. Niemniej definicja ta nie odbiega szczególnie od potocznego rozumienia, ponieważ zgodnie z art. 2 pkt 41 ustawy o VAT

Czym jest zatem bon w praktyce?

Bon to nic innego, jak instrument (często przybierający postać materialną, np. zadrukowanej karty), który pozwala posiadaczowi wymienić go w całości lub w części (czyli za dopłatą) na towar lub usługę. Sprzedawca lub usługodawca jest zobowiązany przyjąć taki bon jako zapłatę. Czasem informacja o tym, co możemy kupić za bon i od kogo, naniesiona jest na samym bonie, a czasem musimy powiązać go z innym dokumentem, np. sprawdzić regulamin sklepu lub zawartą ze sprzedawcą umowę.

Podział bonów

Niestety w polskim prawie podatkowym nie może być zbyt prosto, dlatego bony dzielą się na dwa rodzaje:

  1. bon jednego przeznaczenia (inaczej Single-Purpose Voucher – SPV – stąd skrócona nazwa bon SPV) oraz
  2. bon różnego przeznaczenia (inaczej Multi-Purpose Voucher – MPV – stąd skrócona nazwa bon MPV).

Podział ma oczywiście swoje znaczenie, ponieważ w zależności od tego, z którym z bonów mamy do czynienia, to innym dowodem sprzedawca udokumentuje sprzedaż bonu oraz w innym momencie rozliczy VAT z tej transakcji.

Bon SPV (bon jednego przeznaczenia)

Zgodnie z art. 2 pkt 43 ustawy o VAT 

Bon jednego przeznaczenia (SPV) to taki bon, w przypadku którego:- miejsce dostawy towarów lub świadczenia usług, których bon dotyczy oraz- kwota należnego podatku VAT, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze z tytułu dostawy towarów, lub świadczenia tych usług są znane w chwili emisji tego bonu.  

Cała definicja sprowadza się głównie do tego, że w przypadku emisji (pierwszego wprowadzenia bonu do obrotu) znamy już dokładnie miejsce opodatkowania transakcji oraz stawkę i kwotę VAT, jaka pojawi się, jeśli dojdzie do wymiany bonu SPV na towar lub usługę. 

Jak to możliwe? Wyobraźmy sobie Pana Jana, który sprzedaje sprzęt komputerowy w swoim polskim sklepie stacjonarnym. Sprzęt sprzedawany przez Pana Jana można odebrać tylko w Polsce i zawsze opodatkowany jest 23% stawką VAT. Gdyby Pan Jan postanowił stworzyć bony o wartości 100 zł, które można wymieniać tylko na towary w jego sklepie, to nie musimy wiedzieć, na co dokładnie klient wymieni bon, żeby już w momencie jego emisji znać stawkę VAT transakcji. W przypadku Pana Jana będzie to zawsze 23% stawka VAT, więc sprzedając bon SPV za 100 zł brutto Pan Jan doskonale wie, że można kupić za niego towary o wartości 81,30 zł netto + 18,70 zł VAT.

Tutaj dochodzimy do najważniejszego powodu, czemu ustawodawca w ogóle dokonał wyodrębnienia bonów SPV. Chodzi bowiem o to, że skoro znamy miejsce opodatkowania, stawkę VAT i kwotę VAT już przy emisji bonu SPV, to dostawę takiego bonu trzeba udokumentować fakturą lub paragonem, a wykazany na nich podatek VAT od razu zapłacić (tak jak przy każdej innej dostawie towarów lub świadczeniu usług).

Co ciekawe, w przypadku bonów SPV VAT pojawia się nie tylko przy emisji, czyli pierwszym wprowadzeniu bonu do obiegu, ale również w przypadku każdego kolejnego transferu takiego bonu. Najczęściej transferem będzie po prostu dalsza odsprzedaż bonu. 

Przykład? Jeśli Pan Jan postanowiłby sprzedać bon SPV do swojego sklepu Pani Adzie, a Pani Ada postanowiłaby odsprzedać bon spółce Awans SA, to zarówno Pan Jan wystawi fakturę za bon SPV Pani Adzie, jak i Pani Ada odsprzedając bon SPV wystawi fakturę spółce Awans SA.

A gdyby spółka Awans SA postanowiła wykorzystać bon na 100 zł w sklepie Pana Jana i kupić za niego mysz komputerową, to czy Pan Jan wystawiłby jej fakturę? Otóż nie! Skoro faktura i VAT pojawia się przy sprzedaży bonu SPV, to nie pojawia się już przy wymianie bonu SPV na towar lub usługę (w końcu nie możemy zapłacić dwa razy VAT od tej samej transakcji). 

Uwaga dla dociekliwych! Na pewno zwróciłeś uwagę, że pisaliśmy o „emisji bonu”. Fachowo, zgodnie z ustawą o VAT, emisja bonu oznacza pierwsze wprowadzenie bonu do obrotu, ale w praktyce, to nic innego jak wytworzenie bonu np. jako dokumentu i jego wydanie, co w większości wypadków jest po prostu pierwszą sprzedażą. Każde dalsze przekazanie bonu, które następuje po emisji, nazywamy „transferem”.

Bon MPV

Nie każda usługa, która w sensie faktycznym i fizycznym odbywa się w Polsce, z perspektywy podatku VAT uważana jest za wykonaną w Polsce (to zależy np. od statusu nabywcy – często inaczej za tę samą usługę rozliczy się zagraniczna firma, a inaczej polski konsument). Dodatkowo w samej tylko Polsce mamy cztery różne stawki VAT:

– podstawową 23%;

– obniżoną 8% – np. na usługi gastronomiczne, naprawy rowerów, dostawy kawy, ziemi ogrodniczej;

– obniżoną 5% – np. na usługi związane z leśnictwem, dostawy chleba, mięsa, warzyw;

– 0% dla eksportu i wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. 

I na pewno tutaj pojawia Ci się pytanie – dobrze, a co jeśli emitowany przeze mnie bon na usługi może kupić zarówno polski konsument, jak i zagraniczna firma, więc nie mam pojęcia, czy w tej transakcji w ogóle będzie VAT. A może sytuacja jest prostsza, wprawdzie emitowany przez Ciebie bon pozwoli na wymianę na sprzedawane przez Ciebie towary, których stawki VAT znasz, ale sprzedajesz towary opodatkowane zarówno 23% stawką VAT, jak i 8% stawką VAT?

Intuicja Cię nie zawodzi. W tym wypadku Twój bon nie będzie bonem SPV, tylko bonem MPV (bonem różnego przeznaczenia), którego definicja na pewno Ci się spodoba. Zgodnie z art. 2 pkt 44 ustawy o VAT:

Bon różnego przeznaczenia (MPV) to po prostu każdy bon, który nie jest bonem jednego przeznaczenia (SPV).

Jakie są konsekwencje takiego podziału bonów? Jeśli w chwili emisji (pierwszego wprowadzenia bonu do obrotu) nie można obiektywnie stwierdzić, gdzie opodatkowana będzie usługa lub dostawa towarów i jaka będzie stawka VAT z tej transakcji, to nie wiemy, ile podatku VAT będzie należne do zapłaty, kiedy bon zostanie wymieniony na towar lub usługę. Tym samym ani emitent bonu MPV, ani podmiot, który będzie go sprzedawał lub odsprzedawał, nie może wystawić faktury albo paragonu. Żeby wystawić fakturę albo paragon musimy znać stawkę i kwotę VAT. Skoro nie ma faktury ani paragonu, to nie ma też podatku VAT do zapłaty. 

Pamiętasz Pana Jana prowadzącego sklep ze sprzętem komputerowym? Załóżmy, że oprócz elektroniki (23% VAT) Pan Jan sprzedaje też książki (5% VAT), a emitowane przez niego bony można wymienić i na elektronikę, i na książki – wszystko zależy od preferencji posiadacza bonu. W takiej sytuacji Pan Jan sprzedając bon na 100 zł na asortyment swojego sklepu, nie wystawi faktury albo paragonu, ale notę księgową lub notę obciążeniową, na których z zasady nie ma VAT. Gdyby Pan Jan sprzedał bon MPV znanej nam już Pani Adzie, a Pani Ada odsprzedałaby go spółce Awans SA, to Pani Ada również wystawi notę bez VAT. 

Co istotne, gdyby Awans SA postanowiła wymienić swój stu złotowy bon MPV na mysz komputerową za 50 zł brutto i książki za 50 zł brutto, to wówczas Pan Jan zobowiązany będzie wystawić Awans SA fakturę na:

– mysz komputerową 40,65 zł netto + 9,35 zł VAT,

– książki 47,62 zł netto + 2,38 zł VAT. 

I dopiero w tym momencie w całej transakcji pojawi się VAT, który Pan Jan odprowadzi do urzędu skarbowego.   

Jak dokumentować sprzedaż bonów SPV i  bonów MPV?

Teraz wiesz już, jaka jest podstawowa różnica między bonami SPV i bonami MPV, i że można sprowadzić ją do tego, że w przypadku bonów SPV znamy kwotę VAT do zapłaty już w momencie ich emisji, a w przypadku bonów MPV dokładna kwota VAT do zapłaty nie jest znana aż do momentu, kiedy posiadacz bonu postanowi go wykorzystać. 

Pamiętaj!

Sprzedaż bonów SPV (bonów jednego przeznaczenia) dokumentuje się fakturą albo paragonem.

W przypadku bonów MPV nie mamy dokładnie wskazanego typu dokumentów, który dowodzi dokonanej sprzedaży, ale w praktyce potwierdzonej w wielu interpretacjach podatkowych, przyjmuje się, że możemy wystawić notę księgową, notę obciążeniową albo inny dokument, który wykreujemy, ale który pozwoli nam zidentyfikować strony transakcji, wartość transakcji, datę jej dokonania i oczywiście, czego dotyczyła. 

Pamiętaj!

Sprzedaż bonów MPV (bonów różnego przeznaczenia) dokumentuje się notą księgową/notą obciążeniową/innym dokumentem wewnętrznym.

Z pewnością już teraz zastanawiasz się, czy na pewno taką notę można ująć w kosztach… Odpowiadając krótko – tak, ale jeśli jesteś zainteresowany szczegółami, to sprawdź nasz najnowszy wpis o kosztach podatkowych rozliczanych na podstawie not księgowych. 

Bony SPV i bony MPV – podobieństwa i różnice

Teraz kiedy wiesz już o bonach naprawdę dużo, czas na podsumowanie. 

Bon SPV i bon MPV to po prostu… bon

Co to oznacza? Że zarówno bon SPV, jak i bon MPV to rodzaj instrumentu, który wiąże się z tym, że dostawca towaru lub usługodawca ma obowiązek przyjąć od klienta bon jako formę zapłaty, jeśli faktycznie się do tego zobowiązał. 

Podatek VAT

W przypadku bonu SPV miejsce świadczenia, stawkę i kwotę podatku VAT znamy już w chwili emisji bonu, więc podatek VAT pojawi się na każdym etapie obrotu bonem SPV (emisja i transfer), ale nie będzie go w chwili wymiany bonu SPV na towar lub usługę. 

W przypadku bonu MPV miejsce świadczenia lub stawka i kwota podatku VAT nie są znana w chwili emisji bonu, więc ani emisja, ani dalszy obrót (transfer) bonem MPV nie podlegają VAT. VAT pojawi się jednak w chwili wymiany bonu MPV na towar lub usługę. 

Dokumentowanie

Skoro bon SPV tak ściśle związany jest z podatkiem VAT, to zarówno na etapie emisji, jak i transferu dostawę bonu SPV dokumentujemy fakturą albo paragonem

W przypadku bonu MPV na etapie emisji lub transferu posługujemy się innym rodzajem dokumentu, np. notą księgową lub notą obciążeniową, a fakturę albo paragon sprzedawca wystawi dopiero w chwili wymiany bonu MPV na usługę lub towar. 

Co dalej? Kolejnym krokiem będzie zaksięgowanie kart

Dowiedz się, jak zaksięgować zakup bonów. Przeczytaj drugi artykuł z serii.

Nina Bartosiewicz

Doradca podatkowy iDesk Group

Absolwentka prawa oraz stosunków międzynarodowych, jest doradcą podatkowym oraz posiada certyfikat głównego księgowego wydany przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce. W ramach własnej praktyki zawodowej doradza w zakresie prawa podatkowego polskim i zagranicznym przedsiębiorcom.

Koszty i podatki od prezentów

BON SPV i BON MPV porównanie – Jak rozliczyć voucher cz. 3

Koszty i podatki od prezentów

Jeśli jesteś zainteresowany dokładnym wyjaśnieniem definicji bonów, w tym ponów MPV i SPV, tematyka jest dla Ciebie zupełnie nowa i czujesz, że taka wiedza może Ci się przydać, to zapraszamy [...]
> czytaj dalej

Koszty i podatki od prezentów

Osoba rozliczająca podatki, widok na biurko z kalkulatorem

Jak zaksięgować zakup kart podarunkowych? Czy nota księgowa może być kosztem – Jak rozliczyć voucher cz. 2

Koszty i podatki od prezentów

Ujmowanie w kosztach kart podarunkowych to tylko jedno z wielu pytań, jakie pojawiają się przedsiębiorcom i ich księgowym. Inne to: – jak zaksięgować zakup vouchera? – jak zaksięgować notę księgową [...]
> czytaj dalej

Koszty i podatki od prezentów

Ręce sięgające po nagrodę w konkursie dla pracowników

Voucher jako nagroda w konkursie organizowanym dla pracowników lub zleceniobiorców

Koszty i podatki od prezentów

Konkursy organizowane przez pracodawców w miejscu pracy stają się coraz bardziej popularnym narzędziem motywacyjnym, które przyciąga uwagę zarówno pracowników, jak i liderów.
> czytaj dalej